ŠIROM SRBIJE
Srpske pećine i fosilne životinje u njima
Risovača, Prekonoška, Smolućka, Petnička i Zlotske pećine bile su, u ranijim geološkim dobima, staništa mnogih životinja čiji su se fosilni ostaci održali i do danas. Spisak životinja je vrlo zanimljiv...
Piše Mihajlo Stanković, istraživač
Pećine kao refugijumi mnogih životinjskih vrsta imaju značaj za razgonetanje tajni životinja koje su živele u ranijim geološkim dobima. Sedimenti koji su nataloženi u pećinama značajni su i za proučavanje faune gornjeg pleistocena i starijeg holocena (pre 1-2 miliona godina).
Pećine su služile životinjama, kao i danas, kao sklonište od vremenskih nepogoda, a klima u pećini je takva da se fosilni ostatci mogu vrlo dobro očuvati, pre svega kosti i zubi.
Najzastupljenija životinja tog perioda je, pronađena u našim pećinama, pećinski medved (Ursus speleus). Ali, uz njega tu su i pećinska hijena, pećinski lav i lisica. Pored mesoždera tu su i kosti i zubi biljojeda koji su, verovatno, bili plen zverima. Od biljojeda, u našim pećinama, nađeni su takođe ostaci jelena, divokoza, kozoroga, zeca...
Slika današnje faune Balkanskog poluostrva, u odnosu na pleistocensku, umnogome je izmenjana. Pojedine vrste su izumrle, a veliki broj vrsta je migrirao zbog nepovoljne klime. Tople faunističke zajednice, iz naslaga poslednjeg interglacijala (period između dva ledena doba), ukazuju na prisustvo mekijevog nosoroga (Dicerorhinus merckhi), džinovskg jelena (Megaloceros giganteus), jelena lopatara (Damadama), pećinskog lava (Panthera spelaea), leoparda (Panthera pardus), jazavca (Meles meles), dabra (Caston fiber), bodljikavog praseta (Hystrix cristala) i zeca (Lepus europeus).
Tokom glacijala (ledenog doba) jedan deo Balkanskog poluostrva nalazio se u uslovima pogodnim za opstanak hladnih faunističkih zajednica, pa su tako pronađeni ostaci i snežnog zeca (Lepus timidus), afričkog leminga (Dicrrstonyx torquatus), stepske zviždarke (Ochotona pusilla), alpskog mrmota (Marmota marmota), polarne lisice (Alopex logopus), vunastog nosoroga (Coehodonta antiquitatus), mamuta (Mammuthus primigenius), irvasa (Rangifer tarondus) i losa (Alces alces).
Neke životinje, kao los, tokom poslednje faze glacijala, iz južne Evrope migrirale su na sever da bi se, potom, proširile i na severnoameričko kopno. Tamo su se zadržale do današnjih dana.
Pojedini predstavnici tople faunističke zajednice, krajem pleistocena i tokom holocena, već uveliko su migrirali na jug, na teritoriju današnje Afrike i Azije.
Biospeleološka i paleobiospeleološka istraživanja u Srbiji pokazala su da neke naše pećine sadrže bogata nalazišta pleistocenske faune.
Najpoznatije pećine u Srbiji, sa ostacima već pomenute pleistocenske faune, su Risovača (Aranđelovac), Prekonoška, Smolućka i Zlotske pećine (Vernjikica, Lazareva, Bogovinska, Zlotska i druge) koje se nalaze na teritoriji opštine Bor i Petnička pećina kod Valjeva.
Natura broj 13 (april-maj 1997)
Natura Online (14.9.2011)