Feljton

FELJTON: VREME SUTRA (10)

Put do vremenske karte

Vremenske karte dostupne su danas većini građana. Razni televizijski studiji, kako domaći, tako i strani, daju na kraju svojih infor­mativnih emisija prognozu vremena za sledeći dan i iz­glede vremena za narednih nekoliko dana. Pri tome se stručnjaci ili specijalni ko­mentatori služe uprošćenim šemama za prikazivanje stvarnog stanja meteorološ­kih uslova i njegovog daljeg razvoja. Poneki televizijski studiji svoje komentare o vremenu proprate i origi­nalnim vremenskim karta­ma.

Piše Jakov Lovrić

Vremenske karte dostupne su danas većini građana. Razni televizijski studiji, kako domaći, tako i strani, daju na kraju svojih infor­mativnih emisija prognozu vremena za sledeći dan i iz­glede vremena za narednih nekoliko dana. Pri tome se stručnjaci ili specijalni ko­mentatori služe uprošćenim šemama za prikazivanje stvarnog stanja meteorološ­kih uslova i njegovog daljeg razvoja. Poneki televizijski studiji svoje komentare o vremenu proprate i origi­nalnim vremenskim karta­ma.

Na aerodromima, pomor­skim lukama, većim brodo­vima, a u poslednje vreme i u većim turističkim centri­ma na odgovarajućim mesti­ma izlažu se vremenske karte koje stučnjaci nazivaju sinoptičke karte.

Vremenska karta predstavlja deo Zemljine površine na kojoj su ucrtani meteorološki podaci za termin za koji se karta crta. Meteo­rološki podaci ucrtavaju se oko kružića koji predstavlja­ju položaje meteoroloških stanica, a za to se koriste specijalni znaci. Na vremen­skoj karti često je obuhvaće­no veliko područje kao što je, na primer, Evropa sa de­lom Atlantskog okeana.

U velikim svetskim meteoro­loškim centrima, kao što su Moskva i Vašington, izrađu­ju se svakodnevno sinoptič­ke karte koje obuhvataju prostor cele Severne ili Juž­ne hemisfere. Za potrebe le­tenja, pomorstva i druge izrađuju se sinoptičke karte koje obuhvataju samo nacionalnu teritoriju.

Za izradu sinoptičkih ka­rata potreban je veliki broj meteoroloških podataka. Zato svaka država organizu­je nacionalnu mrežu meteo­roloških stanica. Na teritori­ji bivše SFRJ, na primer, takvih stanica je bilo oko stotinu, od kojih 30 imaju međunarod­ni karakter, tj. na njima se vrše meteorološka osmatra­nja ne samo za nacionalne, nego i za međunarodne po­trebe.

Na tim stanicama meteorološki osmatrači vr­še osmatranja na svaka tri časa. Na aerodromskim sta­nicama meteorološka os­matranja se vrše čak na sva­kih pola časa. Svi podaci u jednom terminu šifruju se određenim međunarodnim kodovima i putem radija ili telefona dostavljaju nacio­nalnim meteorološkim centrima. Prikupljene podatke od svake pojedine meteorološke stanice nacionalni centri dostavljaju svim korisnicima u zemlji i inostranstvu. Ovi centri, isto tako, vrše i prijem meteoroloških podataka od svetskih i regionalnih meteoroloških centara (London, Pariz, Ofenbah, Rim i drugi). Treba imati u vidu da je za potrebe prognoze vremena samo za naredni dan potrebno svakodnevno raspolagati meteorološkim podacima iz čitave Evrope i to najmanje na svakih šest sati dnevno.

U našoj zemlji sinoptičke karte, raznih razmera, izra­đuju se u Hidrometeorološkom zavodu i ae­rodromskim meteorološkim centrima. U tim ustanova­ma prijem meteoroloških podataka vrše organi veze, ucrtavanje na sinoptičke karte meteorološki tehniča­ri, a analizu sinoptičkih ka­rata vrše sinoptičari, odnos­no prognostičari, dakle stručnjaci koji se bave pro­gnozom vremena.

Vreme u jednoj meteoro­loškoj stanici predstavlja se na taj način što se ucrtavaju znaci ili brojke za UKUPNU KOLIČINU OBLAČNOSTI, VRSTU OBLAKA, KOLIČI­NU I VISINU NISKIH OB­LAKA, TEMPERATURU, PRITISAK, HORIZONTAL­NU VIDLJIVOST I METEOROLOŠKE POJAVE.

Na sinoptičkim kartama položaj meteorološke stanice označen je malim praznim kružićem. Unutrašnjost kružića služi za ucrtavanje podataka o ukupnoj oblačnosti, a po određenoj međunarodno usvojenoj šemi svi ostali podaci ucrtavaju se oko kružića stanice. Gde god je to bilo moguće težilo se da znak svojim izgledom podseća na prirodan meteorološki elemenat ili pojavu. Dovoljno je poznavati dvadesetak najvažnijih znakova da bi se uspešno čitala sinoptička karta. Uzgred, za opisivanje niza detalja broj znakova je gotovo sedam puta veći. Evo tih neophodnih dvadesetak znakova koje je poželjno memorisati:

Karakter, odnosno inten­zitet padavina, kiše, snega i druga, predstavlja se sa dva, tri ili četri odgovarajuća znaka za pojavu:

Za vetar se koristi znak koji podseća na zastavicu. Štap zastavice predstavlja pravac odakle vetar duva, a broj i veličina poprečnih cr­tica njegovu brzinu. Dakle, svaka duža crtica predstav­lja brzinu vetra od 5 m/sec, upola kraća 2,5 m/sec, a is­punjen trougao 25 m/sec. Mala ukoso postavljena crti­ca koristi se za označavanje vrlo slabih vetrova.

Za slojasto kišne oblake koristi se isti znak kao i za guste srednje oblake, ali sa naznakom visine donje gra­nice oblaka. Često se ispod slojastih kišnih oblaka nala­ze iskidani tamni oblaci ili oblaci ružnog vremena, kako ih obično nazivamo.

Ucrtavanje znakova i bro­jeva oko kružića stanice vrši se po međunarodno usvoje­nom modelu (slika dole). Potpu­na šema obuhvata i neke de­talje kao što su ekstremne temperature, veličina i ka­rakter promene pritiska, stanje zemljišta, količina pa­davina u poslednjih 12 časo­va, vreme u prošla tri i u prethodnom času.

Iznad i desno od kružića stanice, podatak o vazduš­nom pritisku ucrtava se sa tačnošću do jednog desetog dela milibara, ali tako što se uzimaju samo tri posljednje cifre. Na primer, za pritisak od 1.017,2 mb, pored kruži­ća se ucrta broj 172, ili za 1.004,7 mb ucrta se broj 047. Potrebno je, dakle, bro­ju ucrtanom pored kružića dodati 10 i čitati pritisak. Ako, međutim, trocifreni broj počinje brojem 8 ili 9, ispred trocifrenog broja se stavlja 9, a ne 10. Ako bi se upisalo 10, dobio bi nemo­guć pritisak. Tako, na pri­mer ako bi se ispred 957 sta­vilo 10, dobili bi 1095,7. A vazdušni pritisak izuzetno prelazi veličinu od 1.050 mb.

Iskoristimo sada znanje o znakovima i šemi po kojoj se oni ucrtavaju na sinoptičke karte oko kružića stanice i pokažimo na nekoliko pri­mera kako se na dosta jed­nostavan, pa čak i duhovit način, predstavlja vreme u jednoj meteorološkoj stani­ci.

Sada smo već u stanju da na osnovu ucrtanih meteo­roloških podataka na sinop­tičku kartu naše zemlje, izvršimo i analizu stanja vremena, od­nosno da steknemo preci­zan uvid u prostoran raspo­red meteoroloških uslova na našoj teritoriji u bilo ko­jem trenutku.

Uz malo vežbe dovoljan je letimičan pogled na kartu da bi smo zaključili da je u zapadnoj polovini zemlje oblačno sa kišom, a u istoč­noj polovini malo do umere­no oblačno i suvo. Vetrovi i temperature vazduha oštro se razlikuju: u severozapad­nim predelima duvaju se­verni i severozapadni vetro­vi brzinom 5 do 15 m/sec, a temperature se kreću izme­du 7 i 10°C; u istočnim pred­elima duvaju jugoistočni i južni vetrovi brzinom 5 do 10 m/sec, a temperature se kreću izmedu 17 i 25°C. Uz­imajući u obzir oštre razlike u vetrovima i temperaturi, lako zaključujemo da je za­padnu polovinu zemlje za­hvatio talas hladnog vazdu­ha.

(U nastavku: Analiza vremena)

.......

Natura Online (26.8.2009)